De blaas is een orgaan onder in de buik. In de blaas wordt urine bewaard. De urine wordt via de urinebuis door het lichaam uitgescheiden. Wanneer de wand aan de binnenkant van de blaas is ontstoken, spreekt men van een urineweginfectie of in de volksmond van een blaasontsteking. Ook de urinebuis kan ontstoken raken. Een blaasontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën. Het is een pijnlijke en vervelende kwaal, maar over het algemeen goed te behandelen. Bij kinderen kan de ontsteking veroorzaakt worden door een afwijking van de urine wegen (zie tip 4). Bij mannen kan een blaasontsteking ook duiden op een ontsteking van de prostaat (zie tip 5). De medische term voor een blaasontsteking is cystitis. Je kunt zelf op verschillende manieren een blaasontsteking voorkomen. Drink elke dag ruim voldoende water (minimaal twee liter per dag). Plas de blaas iedere keer helemaal leeg. Door regelmatig te plassen, spoelen de bacteriën naar buiten. Vrouwen die regelmatig last hebben van een blaasontsteking, beperken een herhaling door te plassen na het vrijen (zie tip 6). Het drinken van cranberrysap kan de conditie van de blaas bevorderen waardoor de kans op een blaasontsteking vermindert. Mannen gaan beter altijd naar de huisarts als zij klachten hebben die op een blaasontsteking wijzen, omdat het vaak samen gaat met een ontsteking van de prostaat. Vrouwen hoeven niet per se naar de huisarts, tenzij de klachten langer duren dan een week of erg hinderlijk zijn. Zwangere vrouwen moeten daarentegen wel contact opnemen met de huisarts. Ook bij koorts en pijn aan de zij of als er reden kan zijn dat het een seksueel overdraagbare aandoening betreft is een afspraak bij de huisarts gewenst. Bezoek een huisarts altijd als je kind plotseling koorts krijgt zonder duidelijke oorzaak. De arts zal om een urinemonster vragen. Neem als het kan de ochtendurine mee. Gebruik een goed afsluitbaar schoon potje om de urine op te vangen. Voor kinderen zijn er afplakzakjes bij de apotheek verkrijgbaar om de urine op te vangen. De urine moet binnen twee uur na het plassen worden onderzocht. Je kunt urine eventueel bewaren in de koelkast, maar niet langer dan 24 uur.
Behandeling
De ernst van een blaasontsteking kan onderverdeeld worden in gecompliceerd en ongecompliceerd. Mannen en kinderen moeten met klachten die lijken op een blaasontsteking altijd een huisarts raadplegen omdat er sprake kan zijn van een onderliggende oorzaak. Bij kinderen kan de onderliggende oorzaak liggen in een afwijking van de urinewegen, terwijl bij mannen een blaasontsteking vaak samen gaat met problemen aan de prostaat. Zwangere vrouwen moeten ook de huisarts bezoeken, omdat een blaasontsteking tijdens de zwangerschap sneller leidt naar een nierbekkenontsteking. Een ongecompliceerde blaasontsteking betreft een lichte infectie. Vrouwen hebben er vaker last van en in principe is een behandeling niet nodig. Een lichte blaasontsteking kan baat hebben bij de inname van cranberrysap. De cranberry bevat een stof die ervoor zorgt dat de vijandige bacterie sneller wordt uitgeplast. De stof zorgt er namelijk voor dat de bacterie zich minder goed aan het slijmvlies kan hechten. Ook zorgt de cranberry voor een zuurdere omgeving. De bacterie overleeft minder goed in een zure omgeving. De huisarts zal bij een blaasontsteking, licht of niet, in de meeste gevallen toch antibiotica voorschrijven. Wanneer de blaasontsteking meer dan drie weken aanhoudt of wanneer de klachten ernstig zijn, spreekt men van een gecompliceerde blaasontsteking. Deze vorm moet behandeld worden met antibiotica. Er wordt een kuur van een aantal dagen uitgeschreven. De kuur moet helemaal worden afgemaakt omdat er anders bacteriën kunnen achterblijven waardoor de ontsteking opnieuw terug komt of erger wordt. De antibiotica is er op gericht de bacteriën te doden. Door een overdaad aan antibiotica, bijvoorbeeld bij herhaalde kuren, kan de bacterie resistent worden. De antibiotica werkt dan op den duur niet meer. Bij een terugkerende blaasontsteking kan de urine op kweek worden gezet. Op die manier kan een medicijn gezocht worden waar de bacterie alsnog wel gevoelig voor is.
Bij honden
Een blaasontsteking is een veel voorkomende aandoening bij honden. Het wordt veroorzaakt door bacteriën die vanuit de huid rond de anus en door het darmkanaal in de blaas komen. Het komt net zo vaak voor bij mannetjeshonden als bij vrouwtjeshonden. Het is niet altijd duidelijk waarneembaar dat je hond blaasontsteking heeft. Als je hond veel aangeeft dat hij naar buiten wil of in huis gaat plassen, kan dat een aanduiding zijn. Je hond zal veel willen plassen, terwijl er steeds slechts enkele druppels urine naar buiten komt. De hond kan de neiging hebben te persen bij het plassen. De urine ziet er troebel uit. Er kan ook bloed in de urine aanwezig zijn. Een blaasontsteking wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door bacteriën, maar kan ook onderliggende oorzaken hebben. Er kan een tumor in de blaas zitten, of de hond heeft last van blaasstenen. Diabetes of de ziekte van Cushing komt ook veel samen met een blaasontsteking. Chemotherapie, het gebruik van bepaalde medicijnen (cortisone) kunnen het immuunsysteem onderdrukken en daarmee ook een veroorzaker zijn van blaasontsteking. Het gevaar van een blaasontsteking is het uitwijken van de bacteriën naar de hogere urinewegen en nieren. Een infectie van de nieren leidt tot een levensbedreigende situatie voor honden. De huisarts kan de urine onderzoeken naar eiwitten, witte bloedcellen en bloedsporen. Ook kunnen er kristallen getraceerd worden die wijzen op de aanwezigheid van blaasstenen. De hond krijgt medicijnen in de vorm van antibiotica. Als er kristallen in de urine zijn gevonden die duiden op blaasstenen, zal de hond aan een speciaal dieet moeten. Eventueel worden de blaasstenen operatief verwijderd.
Bij katten
Anders dan in bijna alle andere gevallen, wordt een blaasontsteking bij een kat zelden veroorzaakt door bacteriën. Bij katten jonger dan tien jaar komt een blaasontsteking, veroorzaakt door bacteriën zelfs in minder dan 5 procent van de gevallen voor. De behandeling van de blaasontsteking is voornamelijk gericht op de oorzaak van de blaasontsteking. Daarbij wordt onderscheid gemaakt of het een blaasontsteking is met of zonder blaasgruis. Overgewicht en te weinig lichaamsbeweging zijn belangrijke oorzaken van blaasontsteking bij katten. Andere oorzaken zijn: blaasgruis in de urine, weinig drinken, stress en verkeerde voeding. Voeding met veel magnesium veroorzaakt vaker blaasgruis. Onbeperkt eten kan blaasgruis veroorzaken vanwege de hoge zuurgraad van de urine. Minder voorkomende oorzaken zijn: blaasstenen, poliepen, aangeboren afwijkingen van de blaas en blaastumoren. Als je kat vaak naar de bak gaat om te plassen en daarbij klagelijk miauwt, kan dat wijzen op een blaasontsteking. Ander symptomen zijn: kleine beetjes plassen, persen bij het plassen, buiten de bak plassen en bloedsporen in de urine. Blaasontsteking komt zowel bij katers als poezen voor. Wanneer de kat helemaal niet kan plassen is een dringend bezoek aan de dierenarts gewenst. Het vullen van de blaas, terwijl de urine geen kant op kan, veroorzaakt op den duur ernstige schade aan de nieren en de blaas. Dit is voor een kat een levensbedreigende situatie. Dit is een probleem wat vooral bij katers voorkomt, omdat deze een smallere plasbuis hebben. De dierenarts kan aan de hand van een urineonderzoek achterhalen welke oorzaak de blaasontsteking heeft en of er inderdaad sprake is van een blaasontsteking. Onder een microscoop wordt gekeken naar kristallen van blaasgruis. Een enkele keer wordt de urine doorgestuurd naar een laboratorium voor nader onderzoek. Wanneer de dierenarts vermoedt dat de kat last heeft van blaassteen, een poliep of een tumor, kunnen röntgenfoto’s of een echo worden gemaakt. Een blaasontsteking zonder gruis kan behandeld worden met pijnstillers die ook een ontstekingsremmende werking hebben. Het is belangrijk dat de kat veel drinkt om het plassen te bevorderen. Het kan zijn dat de arts een infuus aanbrengt om het plassen te bevorderen. Als de blaasontsteking door een bacteriële infectie wordt veroorzaakt, zal antibiotica worden voorgeschreven. Een te dikke kat moet afvallen. De bak moet dagelijks verschoond worden. Als de kat aan stress lijdt, kan de arts een kalmerend medicijn voorschrijven. Een blaasontsteking met gruis krijgt een anderen behandeling. Speciale voeding lost het blaasgruis op en bevordert een juiste zuurgraad van de urine. De dierenarts zal de kat meerdere malen willen controleren. Er kan een advies worden gegeven om de urine van de kat regelmatig te laten controleren. Om blaasontsteking te voorkomen is het belangrijk de kat niet te dik te laten worden. Geef de kat maaltijden in plaats van onbeperkt eten. Zet elke dag vers water neer en vul het waterbakje constant aan. Er zijn ook speciale drinkfonteins voor de kat verkrijgbaar.
Bij kinderen
Blaasontstekingen komen veel voor bij kinderen. Wanneer een blaasontsteking niet behandeld wordt, kan de infectie zich uitbreiden naar de hogere urinewegen. Hierdoor kan bijvoorbeeld nierbekkenontsteking ontstaan. Dit kan vooral bij jonge kinderen leiden tot blijvende nierschade. Het is daarom belangrijk om er op tijd bij te zijn. Bij kinderen wordt een blaasontsteking vaak veroorzaakt door een afwijking in de urinewegen of verkeerd plasgedrag. Meisjes zijn een grotere risicogroep. De urinebuis zit dichter bij de anus dan bij jongens. Een blaasontsteking wordt vaak veroorzaakt door bacteriën uit de darmen. Ze komen vanuit de anus in de urinebuis terecht. Verstopping (obstipatie), een verkeerde plashouding, te weinig drinken en te lang de plas ophouden, kunnen allemaal leiden tot een blaasontsteking. Het is niet eenvoudig de symptomen van een blaasontsteking bij (jonge) kinderen te ontdekken. Bij de hele kleine kinderen bestaan de symptomen vooral uit huilen of koorts. De urine geeft een onaangename geur af. Andere symptomen kunnen zijn: prikkelbaarheid, buikpijn, verminderde eetlust of niet willen eten, braken, diarree en afwijkend plasgedrag. Grotere kinderen moeten veel plassen en kunnen klagen dat het zeer doet als ze plassen. De urine kan er troebel uit zien en vies ruiken. Het kan zijn dat de plas onderbroken wordt met tussenpozen, of de straal is lap en dun. ’s Nachts in het bed plassen, terwijl het kind zindelijk is, komt ook voor. Koorts duidt op een kans dat het meer dan alleen een blaasontsteking is. De urine kan worden getest bij de huisarts. Vang wat van de (ochtend)urine op in een schoon potje. De apotheek verkoopt potjes of afplakzakjes. De afplakzakjes zijn speciaal voor de baby’s die luiers dragen. De urine moet binnen twee uur na het plassen worden gecontroleerd. Bij een blaasontsteking bestaat de behandeling uit een antibioticakuur. Het is een kuur die helemaal afgemaakt moet worden (ook al zijn de klachten tussentijds verdwenen). De arts zal de oorzaak van de ontsteking onderzoeken. Soms is daarbij doorverwijzing naar een kinderarts of uroloog nodig. Een blaasontsteking kan namelijk leiden tot nierschade. De uroloog kan een echografie van de urinewegen maken. Soms geeft een plasdagboek een goede indruk over het plasgedrag. In een plasdagboek wordt 24 uur per dag het plasgedrag bijgehouden. Blaasontsteking kun je voorkomen door je kind veel te laten drinken. Vertel je kind dat het bij aandrang niet moet wachten naar het toilet te gaan. Laat het de blaas helemaal leeg plassen. Leer het kind goed de billen te vegen, altijd van voor naar achteren. Laat je kind goed op de toiletpot zitten, met de voetjes gesteund op de grond of op een opstapje. Zo kan het de tijd nemen om de blaas helemaal te legen.
Bij mannen
Een blaasontsteking is een ontsteking van de urinewegen. De ontsteking kan behalve in de blaas ook in de plasbuis of in de urineleiders zitten. Bij mannen gaat een blaasontsteking vaak samen met een ontsteking in de prostaat. Jaarlijks heeft 1 op de 100 mannen last van een blaasontsteking. Het komt dus heel veel voor. In de meeste gevallen is de ontsteking ontstaan door bacteriën die een infectie veroorzaakt hebben. Deze bacteriën nestelen zich in de darmen en rondom de plasbuis. Ook kan het voorkomen dat bacteriën worden overgedragen bij seksueel contact. Via de plasbuis hebben de bacteriën zich een weg gebaand naar de blaas en kunnen zich steeds hoger in de urinewegen vermenigvuldigen. Zo kan de infectie in de plasbuis, de prostaat, de blaas en de bijballen ontstaan. Infecties in de hogere urinewegen kunnen leiden tot nierschade. Wanneer een man een blaasontsteking heeft gehad, heeft hij grote kans dat deze zich binnen het jaar herhaalt. Dat gebeurt bij één op de vier mannen. Een blaasontsteking is herkenbaar aan het vaak moeten plassen, steeds het gevoel te hebben dat men moet plassen en pijn tijdens het plassen. De pijn kan uitstralen naar de balzak. Een zaadlozing kan pijnlijk zijn. Mannen kunnen van een blaasontsteking behoorlijk ziek worden. Buikpijn, koorts, pijn in de zij en een algemeen gevoel van malaise kan voorkomen. Veel mannen klagen ook over vermoeidheid die lange tijd aan blijft houden. De huisarts kan een diagnose stellen aan de hand van een urinemonster. Hiervoor moet wat (ochtend)urine worden opgevangen in een schoon potje. De urine moet binnen twee uur na het plassen worden onderzocht. Als dat niet lukt, kan de urine nog een dag in de koelkast bewaard worden. Een urinekweek wijst uit welke bacterie verantwoordelijk is voor de ontsteking. Het medicijn kan daarop worden aangepast. Een doorverwijzing naar een uroloog is mogelijk als de medicijnen niet helpen of als er binnen korte tijd opnieuw een infectie is. Mannen kunnen het risico van een blaasontsteking verminderen door veel water te drinken, regelmatig naar het toilet te gaan en de blaas helemaal leeg te plassen.
Bij vrouwen
Vrouwen hebben een grotere kans op blaasontsteking dan mannen. Het heeft vooral te maken met de afstand van de blaas en het einde van de plasbuis. Bij vrouwen is die afstand drie centimeter en bij mannen minimaal vijftien centimeter. Blaasontsteking wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door een vijandige bacterie. Die bacterie kan op verschillende manieren binnendringen. Blaasontsteking kan bijvoorbeeld door seks ontstaan. Het kan seksueel worden overgedragen door zonder condoom seks te hebben met iemand die bovengenoemde bacterie draagt. De bewegingen bij het vrijen maken de kans groter voor het verspreiden van de vijandige bacteriën. Het is dus af te raden om onveilige seks te hebben als je een blaasontsteking hebt. Een seksueel overgedragen blaasontsteking is overigens minder uitgebreid dan een anders opgelopen blaasontsteking. Meestal blijft het beperkt tot een infectie van de plasbuis van de man en bij vrouwen een infectie van het slijmvlies van de plasbuis en vulva. Dan is het eigenlijk geen blaasontsteking maar beter gezegd een urineweginfectie. Om het risico van een blaasontsteking te beperken is het verstandig na het vrijen de blaas te legen. De kans is dan groter dat de bacteriën met de urine wordt weggespoeld. Je kunt je aansluitend eventueel nog met water afspoelen. De menopauze is een periode waarbij het risico voor een blaasontsteking groter wordt. Dat komt omdat vrouwen in deze periode minder oestrogeen aanmaken. Oestrogeen is een vrouwelijk hormoon wat belangrijk is voor de vruchtbaarheid van de vrouw. Normaal houdt dit hormoon de slijmvliezen van de plasbuis in goede conditie. Door afname van het hormoon wordt het slijmvlies dunner en hierdoor wordt het gevoeliger voor schadelijke bacteriën. Het slijmvlies raakt sneller geïrriteerd. Dat is de reden waarom 20 tot 50 procent van de vrouwen in de overgang regelmatig te maken krijgt met een blaasontsteking. Het slijmvlies herstelt daarbij op latere leeftijd minder goed. Een blaasontsteking kan daarom langer aanblijven met alle daarbij komende klachten.
Chronische ontsteking
Wanneer de blaasontsteking langdurig aanhoudt, kan er sprake zijn van een chronische blaasontsteking. De medische term hiervoor is interstitiële blaasontsteking of blaaspijnsyndroom. Het komt vooral bij vrouwen ouder dan veertig jaar voor. De oorzaak is niet bekend. Het betreft een chronische aandoening, zonder de bekende oorzaken als een bacteriële infectie of risico’s door straling of chemicaliën. Een chronische blaasontsteking is pijnlijk en de pijn bestaat uit steeds terugkerende aanvallen in de onderbuik en het vaak moeten plassen. De pijn wordt erger naarmate de blaas vol loopt en neemt af door het legen van de blaas (plassen). Er kunnen bloedsporen in de urine zitten. Een chronische blaasontsteking wordt onderzocht door een kijkonderzoek van de blaas, een zogenaamde cystoscopie. In het onderzoek worden blaasafwijkingen onderzocht die het gevolg zijn van de chronische ontsteking. Afwijkingen kunnen variëren van kleine bloeduitstortingen tot zweren. De ontsteking veroorzaakt namelijk op den duur beschadigen in het weefsel van de blaas. Medicijnen kunnen de blaas ontspannen en de aandrang om te plassen verminderen. Ook kan de aandrang afnemen met behulp van PTNS-neurostimulatie. Elektrische prikkels stimuleren hierbij de zenuwen die naar de blaas lopen. Een andere mogelijkheid is het uitvoeren van blaasspoelingen die de ontsteking kunnen remmen. De pijnplekken of zweren kunnen worden behandeld met een laser. Ten slotte kunnen botox injecties worden aangebracht in het blaasslijmvlies. Maar de behandeling van een zeer pijnlijke chronische blaasontsteking bestaat meestal uit een operatie waarbij de urinestroom via een omleiding uit het lichaam kan gaan. Het is een zeer ingrijpende operatie omdat de blaas en de urinebuis worden verwijderd. De urine moet in een zakje op de buik worden opgevangen. Soms wordt gekozen voor vervanging van het beschadigde deel van de blaas met een stuk darm.
Oorzaken en symptomen
Pijn bij het plassen duidt vaak op een blaasontsteking. Soms heb je de hele dag het gevoel dat je moet plassen en als je gaat, verlies je slechts een paar druppels urine. Een blaasontsteking kan ook een drukkend of pijnlijk gevoel geven in de onderbuik of rug. De urine kan een onaangename geur hebben en soms is het troebel of zit er bloed in. Een blaasontsteking is bij kleine kinderen minder duidelijk waarneembaar. Huilen of koorts kunnen symptomen van een blaasontsteking zijn. Bacteriën zijn de veroorzakers van een blaasontsteking. Het betreft vooral de bacteriën uit de familie Escherichia-coli (of E-coli). Deze bacteriën zijn voor 85 procent van alle gevallen verantwoordelijk voor een blaasontsteking. Ze komen veel voor in de darmen. Bacteriën worden normaliter weggespoeld bij het plassen. Maar als ze kans zien zich te hechten aan de blaaswand, weten ze zich te vermenigvuldigen. Blaasontsteking komt meer bij vrouwen voor. Dat komt omdat de urinebuis van de vrouw korter is. Het geeft bacteriën sneller kans om van buitenaf de blaas binnen te dringen. Soms kunnen andere aandoeningen sneller leiden tot een blaasontsteking. Mannen met een vergrote prostaat kunnen hun blaas soms niet helemaal goed leeg plassen, waardoor bacteriën ook weer veel kans krijgen zich te vermenigvuldigen. Vrouwen met een verzakking hebben een grotere kans op een ontsteking omdat ook hier telkens wat urine in de blaas achterblijft. Een verminderde weerstand of te weinig drinken of plassen kan ook de oorzaak zijn dat bacteriën zich meer dan normaal kunnen vermenigvuldigen. Bij een zwangerschap kunnen ook restjes urine achterblijven. Naast de bekende bacteriën uit de familie van de E-coli kunnen ook andere, niet lichaamseigen bacteriën de blaas binnendringen. Deze kunnen ook tot een ontsteking veroorzaken. Dit is het geval bijvoorbeeld bij een geslachtsziekte. Tijdens het vrijen kunnen bacteriën via de urinebuis in de blaas terecht komen. Het is een veelvoorkomende oorzaak van blaasontsteking bij vrouwen. Andere oorzaken zijn een slechte hygiëne of diabetes. Suiker in de urine kan een voedingsbodem voor ontstekingen zijn. De menopauze kan een oorzaak zijn omdat het lichaam na de menopauze weinig oestrogeen aanmaakt. Het slijmvlies in de urinebuis wordt hierdoor dunner en daarmee vatbaarder voor infecties. Dat een blaasontsteking veroorzaakt kan worden door kou of tocht is overigens erg onwaarschijnlijk.
Tijdens zwangerschap
Tijdens je zwangerschap moet je vaker naar het toilet. De symptomen lijken al snel op die van een blaasontsteking. Het is een heel normaal zwangerschapsverschijnsel als je de hele dag het gevoel hebt dat je moet plassen en als je dan op het toilet zit, er slecht enkele druppels uit komen. Je baarmoeder groeit en drukt tegen de blaas, waardoor het (constante) gevoel ontstaat dat je blaas vol zit. Toch kun je sneller een blaasontsteking krijgen als je zwanger bent. Omdat de blaas opzij geduwd wordt door de groeiende baarmoeder, is de kans groter dat de blaas niet helemaal geleegd wordt en er dus urine achterblijft. De achtergebleven urine bevat daarbij dankzij de zwangerschapshormonen meer voedingstoffen tijdens de zwangerschap. Het maakt de urine zoeter en bacteriën kunnen er makkelijker in groeien. Normale urine van een niet-zwangere vrouw is namelijk zuurder. Bacteriën overleven zure urine minder goed. Bacteriën vinden de weg makkelijker naar de blaas omdat de urinebuis tijdens de zwangerschap wat wijder wordt. Ook hier zijn de zwangerschapshormonen verantwoordelijk voor. Je hebt waarschijnlijk een blaasontsteking als je steeds naar het toilet moet en na het plassen nog steeds het gevoel hebt dat je moet plassen, of als je steeds hele kleine hoeveelheden plast en er is sprake van een zeurend gevoel in je onderbuik (alsof je ongesteld moet worden). Waarschuw een arts of de verloskundige als je pijn hebt in je zij en/of onderrug, bij misselijkheid en/of koorts, je plas een vreemde geur afgeeft en er niet helder (troebel) uitziet. Het is belangrijk om zo snel mogelijk een arts te raadplegen als er daadwerkelijk sprake is van een blaasontsteking in de zwangerschap. Er kunnen medicijnen (antibiotica) worden voorgeschreven. Deze zijn niet gevaarlijk voor de baby. Een blaasontsteking is op zichzelf niet gevaarlijk voor de vrouw of de baby, maar de kans is aanwezig dat de ontsteking verder gaat naar de nieren. Er kan zich een nierbekkenontsteking ontwikkelen en dat is wel gevaarlijk voor de baby die langzamer groeit en daarnaast is er een groter risico op een vroeggeboorte. Voorkom problemen met de blaas door dagelijks veel water te drinken (twee liter). Probeer je blaas helemaal te legen als je moet plassen. Als je vaker blaasontsteking hebt, wordt het drinken van cranberrysap en inname van extra vitamine C aangeraden.
Tips & Reacties
Deel je eigen tip over blaasontsteking
En maak kans op een cadeaubon ter waarde van € 25!
10 tips
Alles wat je moet weten, gemakkelijk & compleet opgesomd.
Al meer dan 10 jaar geven wij je tips over de meest uiteenlopende zaken. Mis je nog een 10 tips onderwerp? Laat het ons weten en wij kijken of wij er 1 voor je kunnen maken.